Brak niektórych witamin jest dotkliwie odczuwany przez nasz mózg. Pojawiają się zaburzenia pamięci, kojarzenia i logicznego myślenia.

Które więc witaminy i w jakim stopniu są ważne dla sprawnego działania umysłu?

Na zapamiętywanie i odtwarzanie informacji duży wpływ mają następujące witaminy: witamina B1, B2, B12, kwas foliowy, witamina B6, kwas nikotynowy, witamina C, inozytol, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (witamina F), tokoferol, kwas pantotenowy (witamina B5). Są one niezbędne w procesach biochemicznych zachodzących w neuronach.
Szczegółowe ich działanie, skutki niedoboru, zapotrzebowanie i źródła pozyskania są następujące:

Witamina B12

Witamina B12 – kobalamina – jest bardzo ważna w prawidłowym działaniu układu nerwowego i przez to ma wpływ na wszystkie funkcje organizmu. Poprawia także koncentrację i pamięć, zwiększa wydolność psychofizyczną.
W ostatnich latach zyskała sobie miano „witaminy mózgu”, ponieważ jej niedobór, zdarzający się w każdym wieku, przyczynia się do zaburzeń neurologicznych.

Objawy niedoboru: Długo nie ma objawów niedoboru – zapas w organizmie może wystarczyć nawet na 2 lata.
Przy niedoborach występuje osłabienie i utrata pamięci, zmiany nastroju, uczucie mrowienia w rękach i nogach.
Duże braki B12 spowodować mogą tzw. niedokrwistość złośliwą objawiającą się zmęczeniem, osłabieniem, pieczeniem języka, kłopotami żołądkowymi, utrudnieniami w chodzeniu.

Zapotrzebowanie: 3 mcg na dzień. Jest słabo przyswajalna przez organizm.
Osoby zażywające pigułki antykoncepcyjne mogą zniszczyć swój zapas kobalaminy w organizmie.

Źródła (w 100 g produktu): nerki (61 mcg), wątroba (53 mcg), śledzie (7 mcg), makrele (5,56 mcg), pasztet (3,2 mcg), konina (2,25 mcg), żółtko jajka (2 mcg), łosoś (1,58 mcg), sardynki (0,083 mcg), kawa palona (0,06 mcg), ogórek (0,007 mcg).
Witamina B12 produkowana jest, w niewielkiej ilości, w przewodzie pokarmowym ssaków (również ludzi).

Witamina B1

Witamina B1 – tiamina - zwana również witaminą nastroju, ponieważ pomaga w uzyskaniu dobrego samopoczucia, w usuwaniu zmęczenia, nerwowości, irytacji.

Objawy niedoboru: W przypadku jej braku nie tylko łatwo zapominamy i mamy kłopoty z myśleniem, ale również stajemy się niespokojni, nerwowi, depresyjni, niezdolni do koncentracji, niepewni, bez inicjatywy. Starsze osoby w przypadku jej braku mają mało energii życiowej, kiepski nastrój, drętwiejące nogi, brak apetytu.
Organizm nie potrafi jej magazynować. Jest nietrwała, rozkłada ją wysoka temperatura, światło, środowisko zasadowe, kawa, również bezkofeinowa (nawet w 50%), duże ilości herbaty.

Zapotrzebowanie: 2,0 mg na dzień.
Osoby przyjmujące sulfonamidy, leki zobojętniające soki żołądkowe, aspirynę potrzebują większych dawek B1.
Jadanie dużych ilości potraw mącznych, białego pieczywa, ciast, słodyczy podnosi zapotrzebowanie na tę witaminę.
Podobnie, wszelkie sytuacje stresowe.
Konserwowanie zmniejsza zawartość tiaminy w żywności, a alkohol ją rozkłada.
Nadmiar witaminy może wywołać groźne dla życia zaburzenia rytmu lub niewydolność serca.

Źródła (w 100 g produktu): kiełki (1,5 mg), drożdże piekarskie (1,43mg), zielony groszek (0,68 mg), otręby (0,65), kasza gryczana (0,53 mg), chuda wieprzowina (0,52 mg), mleko kozie (0,49 mg), jęczmień (0,43 mg), płatki owsiane (0,40 mg), kukurydza (0,36 mg), koper (0,21 mg)

Witamina B2

Witamina B2 – ryboflawina – bierze udział w procesach oddychania komórkowego i uwalniania energii z węglowodanów, tłuszczów i białek. Chroni przed wpływem wolnych rodników. Niezbędna do prawidłowego rozwoju mózgu.

Objawy niedoboru: piekące oczy, suchość w nich, zaczerwienione powieki, tworzenie się „zajadów”, łuszczenie się nozdrzy, czoła, purpurowy język, tłuszczące się włosy (podobne mogą być objawy niedoboru żelaza).
Jest nietrwała, rozpuszczalna w wodzie, rozkłada ją wysoka temperatura, światło, nawet dłuższe przetrzymywanie. Dobrze znosi podwyższone temperatury.

Zapotrzebowanie: 1,8 do 2,6 mg na dzień.
Większe zapotrzebowanie występuje u osób leczonych estrogenami oraz przy bardzo dużej aktywności fizycznej i w stresie. Podobnie przy niedoczynności i nadczynności tarczycy oraz zażywaniu pigułek antykoncepcyjnych, antybiotyków i leków uspokajających.

Źródła (w 100 g produktu): jajka (3,6 mg), wątroba (3,13 mg), drożdże piekarskie (2,31 mg), nerki (2,20 mg), ryby (1,5 mg), mleko w proszku (1,26 mg), herbata (0,95 mg), migdały (0,66 mg), ser biały (0,515 mg), szpinak (0,18 mg), rzeżucha (0,17 mg), orzechy laskowe (0,13 mg).

Witamina B3

Witamina B3 – niacyna, witamina PP, kwas nikotynowy – bierze udział w procesach oddychania komórkowego i uwalniania energii z węglowodanów. Niezbędna do prawidłowego rozwoju mózgu.
Jest tym dla mózgu, czym wapń dla kości.

Objawy niedoboru: bezsenność, niepokój, rozdrażnienie, irytacja, niemożność skupienia uwagi, utrata pamięci, zdolności kojarzenia.

Zapotrzebowanie: 15 do 19 mg na dzień.
Więcej, nawet 2, 3 razy, potrzebują amatorzy słodyczy, alkoholu.

Źródła (w 100 g produktu): podobne jak inne witaminy grupy B: sok z marchwi (18,3 mg), otręby (17,7 mg), drożdże piekarskie (17,4 mg), wątroba (14,4 mg), kawa palona (13,8 mg), nerki (6,92 mg), sardynka (5,75 mg), pieczarka (5,6 mg), pszenica (5,1 mg), kurczak (5 mg), halibut (4,61 mg), fasola (2,08 mg).

Witamina B6

Witamina B6 – pirydoksyna – jest składnikiem enzymów i odgrywa rolę w metabolizmie tłuszczów i białek, konieczna do metabolizmu tryptofanu w organizmie.

Objawy niedoboru: Nie jest łatwo rozpoznać objawy niedoboru witaminy B6. Można tu zaliczyć; zapominanie, lekkie drżenie w rękach, nocne skurcze łydek.
Jest nietrwała; konserwowanie niszczy ją w 50 – 70%, podobnie gotowanie.

Zapotrzebowanie: ok. 2 mg na dzień.
Dla niektórych osób w pewnych sytuacjach może to być nawet 20 i więcej mg.
Większe zapotrzebowanie występuje u osób leczonych estrogenami, steroidami. Podobnie przy zażywaniu pigułek antykoncepcyjnych.
Więcej tej witaminy potrzebują również osoby jedzące dużo tłuszczów i białek.

Źródła (w 100 g produktu): owies (9,60 mg), otręby (2,50 mg), jęczmień (1,70 mg), kukurydza (1,70 mg), wątroba (1,15 mg), halibut (0,91 mg), maliny (0,90 mg), drożdże (0,81 mg), orzech laskowy (0,35 mg).

Kwas foliowy

Kwas foliowy – folacyna – jest odpowiedzialna za „jakość” naszej krwi. Bierze udział w tworzeniu krwinek czerwonych w syntezie kwasów nukleinowych. To witamina, której najczęściej brakuje człowiekowi.

Objawy niedoboru: zmęczenie, czasami bezsenność, łatwość zapominania, popadania w irytację, stany depresyjne, u niektórych bladość, zapalenia dziąseł.
Jest nietrwała, rozpuszczalna w wodzie, rozkłada ją wysoka temperatura.

Zapotrzebowanie: 0,4 mg na dzień.
Większe zapotrzebowanie występuje u osób stosujących środki antybakteryjne i moczopędne oraz zażywające pigułki antykoncepcyjne. Podobnie przy spożyciu nawet małych dawek alkoholu.

Źródła (w 100 g produktu): sałata, natka pietruszki, brukselka, brokuły i wszystkie zielonolistne (follium – liść), drożdże, buraki, grochy, fasole, soczewica, soja, orzechy, chleb razowy, mięso, jajka.

Witamina B5

Witamina B5 – kwas pantotenowy – niezbędna do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania mózgu.
Zapobiega przemęczeniu i usprawnia układ sercowo-naczyniowy oraz nerwowy.

Objawy niedoboru: zaburzenia układu nerwowego, trudności z nauką, nadmierna drażliwość, omdlenia, depresje, utrata koordynacji, bóle i sztywność w stawach, uczucie odrętwienia, mrowienia i skurcze w ramionach i nogach, niepewny chód, wypadanie włosów, przedwczesna siwizna, łysienie, zmiany skórne, uczucie pieczenia, kłopoty ze wzrokiem, pęknięcia skóry w kącikach ust i oczu, zaburzenia układu trawiennego, utrata apetytu, obstrukcja, niestrawność, przemęczenie, podatność na zakażenia, złe gojenie się ran, częste infekcje górnych dróg oddechowych, zaburzenia układu sercowo-naczyniowego, przyspieszenie czynności serca.
Jest nietrwała, niszczy ją mrożenie, konserwowanie i inne zabiegi przetwarzania produktów.

Zapotrzebowanie: ok 7 do 10 mg na dzień. Nie jest toksyczna, ale nadmiar może powodować biegunki.
Większe zapotrzebowanie występuje u osób wykazujących bardzo dużą aktywność fizyczną oraz po operacjach, chorobach.

Źródła: Pantoten – znaczy „ze wszystkich stron”, jest więc w wątróbce, otrębach pszennych, rybach (np. pstrągi, śledzie, makrele), mleczku pszczelim, pestkach słonecznika, serach, orzechach, jajkach, owocach awokado, grzybach, mleku pełnym, mięsie kurczaka, soi, maśle orzechowe, bananach, pomarańczach, ziemniakach, brokułach, ciemnym ryżu, melonach, pełnoziarnistym chlebie.

Witamina E

Witamina E – tokoferol – jest silnym przeciwutleniaczem, chroni kwasy tłuszczowe zawarte w błonach komórkowych przed działaniem wolnych rodników. Chroni organizm przed skutkami niekorzystnego oddziaływania środowiska (promieniowanie, zanieczyszczenia). Dodaje witalności, żywotności, chęci do życia, energii.
Jest rozpuszczalna w tłuszczach, więc tłuszcze są konieczne dla jej wchłaniania. Dość odporna na działanie kwasów i zasad.
Źle na nią wpływa światło, tlen, wysokie i niskie temperatury (mrożonki prawie jej nie zawierają) oraz promieniowanie ultrafioletowe. Nie wydalamy jej z moczem lecz ulega metabolizmowi w wątrobie.

Objawy niedoboru: rozdrażnienie, osłabienie zdolności koncentracji, zaburzenia funkcjonowania i osłabienie mięśni szkieletowych, rogowacenie i wczesne starzenie się skóry, gorsze gojenie się ran, pogorszenie wzroku, niedokrwistość, skurcze łydek.
W przypadku spożywania codziennie przez dłuższy okres dawki większej niż 1000 mg mogą wystąpić następujące objawy: zmęczenie, bóle głowy, osłabienie mięśni, zaburzenia widzenia.

Zapotrzebowanie: 1,9 do 2,0 mg na dzień.
Żelazo unieczynnia tokoferol. Oleje roślinne wzmagają zapotrzebowanie na witaminę E. Zwykle mamy niedobór tej witaminy, nawet przy racjonalnym odżywianiu.
Witamina E jest lepiej przyswajalna w obecności L-selenometioniny (orzechy brazylijskie).

Źródła (w 100 g produktu): olej słonecznikowy (67 mg), olej arachidowy (32,6 mg), kiełki (27,5 mg), orzech laskowy (14,6 mg) oliwa (13,7 mg), jęczmień (4,22 mg), płatki owsiane (3,32 mg), żółtko jajka (3 mg).

Witamina C

Witamina C - kwas askorbinowy – działa na receptory NMDA, zwiększa napływ wapnia do neuronów. Pobudza aktywność neuronów, ułatwia tworzenie engramów (śladów pamięciowych), ułatwia uczenie i zapamiętywanie oraz odtwarzanie informacji. Wzmaga koncentrację, poprawia samopoczucie. Jest to witamina rozpuszczalna w wodzie. Niszczy ją wysoka temperatura a nawet samo zetknięcie z żelazem.
Jest silnym przeciwutleniaczem.

Objawy niedoboru: zgrubiałe, czerwone linie na spodzie języka (rodzaj „żylaków”), grupki małych, czerwonych cętek na skórze ramion, krwawienie z dziąseł po myciu zębów.
Kwas askorbinowy lepiej przyswajany jest z witaminą P (jest to umowna nazwa określająca mieszaninę aktywnych biologicznie związków roślinnych z grupy flawonoidów).

Zapotrzebowanie: Norma wynosi 80 mg na dzień.
Niektóre wiarygodne źródła wskazują na konieczność przyjmowania nawet 1000 mg witaminy dziennie - najlepiej w dawkach podzielonych. Przy znacznie ponad 1 g mogą wystąpić objawy przedawkowania; biegunka, alergia, zwiększone wydalanie moczu.
Większe zapotrzebowanie występuje u palaczy (do 100 mg i więcej), osób pijących alkohol, cukrzyków, osób zażywających dużo aspiryny oraz jadających dużo mięs z dodatkiem związków azotowych (wędliny, kiełbasy).
Podobnie u osób chronicznie chorych, zażywających środki antykoncepcyjne, niektóre inne leki (tetracklina).
Również stres wywołuje wzmożone zapotrzebowanie na witaminę C. Podczas kilku minut bardzo silnej emocji potrafimy spalić 2 do 3 gramów tej witaminy. A magazynować organizm nie potrafi jej zbyt wiele.

Źródła (w 100 g produktu): róża i wszelkie z niej przetwory (500 do 900 mg), owoce rokitnika (200 do 600 mg), truskawki (50 - 230 mg), porzeczki czarne (150 do 250 mg), chrzan (100 do 140 mg), papryka (125 mg), koperek (100 mg), rzeżucha (60 do 90 mg), kalarepa (36 mg), pomarańcze (15 do 50 mg), grejpfrut (32 mg), wątroba (28,9 mg), maliny (25 mg), cytryna (7 do 20 mg), czosnek (12,3 mg), ziemniaki (12 mg).

Witamina F

Witamina F – niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe – to grupa kwasów, które nie mogą być syntetyzowane w organizmie i muszą być dostarczane z pożywieniem. Wśród nienasyconych kwasów tłuszczowych wyróżnia się grupę wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które są potrzebne do tworzenia ważnych związków, np. prostaglandyn.
Ważniejsze niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe to kwasy linolowy (omega-6) i linolenowy (omega-3).
Z tych kwasów tłuszczowych organizm ludzki może zsyntetyzować inne potrzebne mu kwasy tłuszczowe.
Zbyt duża ilość kwasów Omega-6 jest szkodliwa. Właściwa proporcja Omega-3 do Omega -6 to 6 do 4.
Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe są konieczne dla zdrowia i dobrego samopoczucia. Kwasy tłuszczowe Omega-3 korzystnie działają na układ krążenia.

Źródła: Kwasy tłuszczowe Omega-6 – soja, nasiona słonecznika, kukurydza, orzechy włoskie.
Kwasy tłuszczowe Omega-3 – ryby (halibut, łosoś, makrela), nasiona lnu, chia oraz oleje z nich (wrażliwe na ciepło i światło, łatwo jełczejące)

Inozytol

Inozytol – to substancja uważana niekiedy za jedną z witamin grupy B. Bierze ona udział w przenoszeniu sygnałów nerwowych i reguluje działanie niektórych enzymów. Działa odprężająco, uwalnia od napięcia i lęków, działa także nasennie.
Badania wskazują, że inozytol umożliwia równowagę miedzi i cynku w komórkach mózgu, co ma duże znaczenie dla naszego systemu nerwowego. Zmniejsza nadwyżki cholesterolu w organizmie.

Objawy niedoboru: mogą występować zaburzenia w oddawaniu moczu, niedowłady mięśniowe, otyłość. Niedobór jest raczej rzadko spotykany.

Zapotrzebowanie: 300-500 mg.
Około dwóch trzecich z tej ilości powstaje w organizmie w wyniku przemiany materii. Resztę dostarczamy zazwyczaj w codziennej diecie.
W przypadku stresu dawka powinna być podwójna.
Związek jest wrażliwy na kofeinę zawartą w kawie. Niedobór może wystąpić przy piciu 2-4 filiżanek kawy dziennie. Możliwy jest również w przypadku zakłóceń w środowisku jelitowym.
Podobnie przy niewłaściwym odżywianiu – przetwarzanie, konserwacja, mikrofale niszczą go.
Substancję tę tracą także osoby, które piją zbyt wiele wody (ponad 2,5 l dziennie). Wypłukuje ona inozytol z organizmu.

Źródła: mózg, serca wołowe oraz kiełki pszenicy, mleko, owoce, orzechy, zboże i warzywa.

Trudno liczyć na znaczące efekty suplementacji witaminowej, jeśli nasz mózg i cały organizm nie wykazuje braków tych substancji.
Ale już przy drobnych niedostatkach, zmęczeniu, osłabieniu rezultaty są wyśmienite. Nie można jednak zapominać o właściwym dawkowaniu i odpowiednio długim okresie stosowania.

O minerałach ważnych dla sprawności umysłowej możesz przeczytać w artykule Minerałki dla mózgu