Skuteczne. Czyli posługując się efektywnymi strategiami w przemyślany sposób. Konsekwentnie oraz wytrwale. I wspierać, nie wyręczać!

Chcesz wybrać to, co działa najlepiej?

Oto sprawdzone propozycje:

1. Przejawiaj wszystko, czego oczekujesz od dziecka, we własnym postępowaniu

To najmocniejsze wsparcie i najefektywniejsza metoda uczenia.
Nie da się nauczyć dziecka tego, czego nie ma w człowieku dorosłym lub czego nie ma w rodzinie. Chcesz, by sięgało po książki, sam po nie sięgaj. Chcesz, by w postępowaniu przejawiało pozytywne wartości, sam je okazuj na co dzień.

Jeśli rzeczywiście chcesz coś w dziecku zmienić, sprawdź jakim stopniu to samo jest w tobie. Zmień to w sobie, reszta będzie łatwa.

Osobisty przykład jest w dłuższej perspektywie, najlepszą nauką i najlepszym wsparciem. Ma większy wpływ na życie twoich dzieci niż jakiekolwiek inne działanie.

2. Buduj dla dziecka, od najmłodszych lat jego życia, wspierające, mocne związki rodzinne

Przynosi to najkorzystniejsze i najtrwalsze efekty. Dzieci uczą się tego, czego doznają w rodzinie. Uczą się, jak być dorosłymi obserwując rodziców. Naszą naturalną tendencją jest powtarzanie schematów, których doświadczyliśmy. Zarówno schematów wartościowych, jak i destrukcyjnych.

Jak zbudujesz pozytywne związki z własnym dzieckiem?

• Bądź z dzieckiem w każdej sytuacji, która tego wymaga, i tak długo jak ono potrzebuje. Jeśli ono jest najważniejsze, to praca, obowiązki są mniej ważne. Mogą więc poczekać, gdy dziecko naprawdę cię potrzebuje.
• Szanuj dziecko i szanujcie siebie wszyscy nawzajem w rodzinie. Zarówno w słowach jak i postępowaniu. To podstawa w budowaniu pozytywnych relacji. Brak szacunku poprzedza i towarzyszy większości porażek i frustracji.
• Prowadź pełen uwagi, racjonalny, partnerski dialog z dzieckiem. Dziecko ma prawo mieć własne zdanie i w odpowiedniej formie je wypowiadać. Pozwalaj mu na pełną emocjonalną ekspresję.
  Nie oznacza to zgody na niedopuszczalne formy ekspresji czy komunikacji. Te powinny powodować natychmiastową, spokojną i stanowczą reakcję.
  Przykładowe grzechy rodziców to mówienie: „nie, bo nie”, „ryby i dzieci głosu nie mają”, „nie muszę się przed tobą tłumaczyć”.
  Obowiązkiem rodziców jest rozmawianie i dogadywanie się z dzieckiem – są dorośli, mają większe umiejętności, wiedzę i doświadczenie.
• Unikaj destrukcyjnej krytyki. Krytyka ma pomóc dziecku osiągać lepsze wyniki. Nie może być metodą wyrażania niezadowolenia, gniewu. Nie może być zemstą.

Jak pomagać krytykując?

• Zawsze zakładaj, że dziecko ma dobre chęci. Nie udało mu się z powodu niewystarczających umiejętności lub możliwości, niekompletnych informacji czy jakiegoś nieporozumienia.
  To zresztą w 99% prawda.

• Zwróć uwagę na na zachowanie lub jego wynik, a nie na osobę dziecka. Np. zamiast mówić: „Masz złe oceny” powiedz: „Oceny są gorsze niż oczekiwaliśmy. Co możemy zrobić, by to zmienić?”

• Ustal dokładnie, co należy zmienić, w jakim zakresie i terminie. Skup się na rozwiązaniu problemu i na przyszłości.
  Nie można oczekiwać, że ktokolwiek zmieni swe postępowanie nie mając instrukcji, jak i kiedy to zrobić. A co dopiero dziecko. Powiedz na przykład: „Ważne jest, byś przed oddaniem zadania, sprawdził wszystko dwukrotnie”.

• Zaproponuj swoją pomoc. To wzmacnia siłę twojego przekazu i bezpieczeństwo realizacji zaleceń.

• Chroń samoocenę dziecka. Traktuj ją jak balon, narażony na przekłucie każdym nierozważnym słowem.

• Postępuj z pełną konsekwencją wobec dziecka i wobec siebie. Zarówno w sprawach małych, jak i dużych i ważnych. Przykładowo: o obiecanej nagrodzie lub karze nie wolno zapominać lub ją zmieniać.
  Nie działaj więc pochopnie. Gdy się na coś umawiasz musisz dotrzymać słowa. Także podjęte zobowiązania, działania dziecka muszą być doprowadzone do końca. W skrajnych przypadkach renegocjowane.

3. Twórz dla dziecka wspierające, bezpieczne środowisko życia

Przyjazne, mało stresowe środowisko najlepiej sprzyja rozwojowi i uczeniu się. I odwrotnie, w każdym przypadku, gdy stymulowana jest reakcja stresowa, proces uczenia się jest hamowany. Dodatkowo, organizm staje się mniej odporny, a nawet, w dłuższej perspektywie, bezbronny wobec chorób.

Co więc robić?

Dziecko potrzebuje zarówno nieskrępowanego rozwoju jak i świadomości istnienia nienaruszalnych granic. To konieczne dla jego zdrowia psychicznego. Dla zdrowia nie tylko małego dziecka, ale i nastolatka.

Tak więc dobre efekty uzyskasz ustalając jasne zasady i stawiając nieprzekraczalne granice. Granice poczynań dziecka wyznaczają rodzice, nie ono samo!
Te zasady powinny być zrozumiałe dla dziecka.

W dzieciństwie i młodości większość z nas przeżywa wiele obaw i niepewności. Nie trzeba ich powiększać. Nie strasz więc dziecka, nawet dla zabawy. Raczej ukazuj mu możliwości wyboru i naturalne konsekwencje tych wyborów. Wyjaśniaj reguły, normy pokazując czemu służą i jakie byłyby następstwa ich braku.

4. Zachęcaj do przyjmowania oczekiwanych postaw i do konsekwencji w działaniach

Kształtuje to sprzyjające osiągnięciom zwyczaje i nawyki.

Jak zachęcać?

Tak, by rozwijać motywację wewnętrzną. Motywacja wewnętrzna wynika z odczuwanego zadowolenia, przyjemności czy innych czynników wewnętrznych. Jednym ze sposobów rozwijania motywacji wewnętrznej jest zachęcanie bez nagradzania . Czyli, bez „kupowania” tego co chcemy osiągnąć, za prezenty, obietnice czy pieniądze.

Do czego zawsze warto zachęcać?

Do podejmowania pozytywnych działań np. opieki nad zabawkami, swoim pokojem, udziału w pracach domowych. Do podejmowania zobowiązań i konsekwentnego ich dotrzymywania. Do dużej ilości ruchu i interakcji z rówieśnikami. Do samodzielnego, wytrwałego realizowania swoich obowiązków. Do dzielenia się z innymi, do zachowań altruistycznych. Do wszystkiego, co chcemy w dziecku zaszczepić na trwałe.

5. Buduj wewnętrzną siłę, poczucie własnej wartości i pewność siebie dziecka

Dzięki takim cechom, człowiek w każdym wieku lepiej radzi sobie z wyzwaniami, które niesie życie. Uzyskuje siłę do działania i podejmowania coraz większych dzieł. Ma większe poczucie kontroli nad tym, co mu się przytrafia. Z reguły też osiąga większe sukcesy.

Jak zbudujesz te wewnętrzne wartości u swojego dziecka?

• Często chwal je, nawet za drobne osiągnięcia. Zauważaj, jeśli zrobiło coś dobrze. Chwal i w ten sposób wzmacniaj, to co chcesz, by się powtarzało. Mów: „Podoba mi się ...”, „Świetnie zrobiłeś...”, „Zaimponowałeś mi...”.
• Podtrzymuj dziecko na duchu w razie niepowodzeń. Powiedz: „Rozumiem, że to dla ciebie ważne. Jeśli tak, to ... Następnym razem uda się”, „Czasem tak bywa, ale poszukajmy dobrych stron tej sytuacji...”.
• Unikaj wygórowanych oczekiwań, porównywania z innymi, niesprawiedliwych ocen „Do niczego się nie nadajesz”, „On uczy się lepiej od ciebie”.
• Unikaj strofowania oraz krytykowania dziecka „połóż”, „zostaw”, „ucz się”, „daj mi spokój”, „zmęczony jestem”, „później”, „znowu coś zmalowałeś”, „gamoń jesteś”.
• Łagodnie lecz konsekwentnie ucz odpowiedzialności za własne postępowanie.

Częste grzechy w tej sferze, to pocieszanie poprzez zwalanie winy na innych, brak reakcji w ważnych sprawach wychowawczych, nadmierna pobłażliwość.

6. Dbaj o rozwój umiejętności kluczowych dla poziomu przyszłych osiągnięć i stopnia satysfakcji z życia

Są to umiejętności społeczne i interpersonalne, umiejętności planowania, podejmowania decyzji i efektywnego działania, umiejętności uczenia się i efektywnej pracy umysłowej czy radzenia obie ze stresem. Więcej o tym w artykule Czego uczyć w domu.

To czego chcemy nauczyć dzieci wymaga wprowadzania i utrwalania przez lata.
Dlatego, jeśli rzeczywiście chcesz osiągnąć znaczące rezultaty, musisz być bardzo konsekwentny, zaangażowany i regularny w podejmowanych działaniach.
Zrobisz to naprawdę dobrze tylko wówczas, gdy w sposób naturalny będziesz przejawiać wszystko u siebie - patrz punkt 1. w tym artykule ;)

Więcej o tym, co ważne wychowaniu znajdziesz w dziale Wychowanie a uczenie się.